بیماری‌های مادر زادی قلبی کودکان چگونه مشخص می‌شوند؟

 قلب جزو اندام‌هایی از بدن است که علیرغم تپش و فعالیت مداوم و بی‌وقفه‌اش، وجودش در بدن احساس نمی‌شود، به عبارت دیگر انسان‌ها در99 درصد مواقع اصلا متوجه وجود این عضو در بدن خود نیستند.با توجه به اینکه تشکیل قلب جنین مراحل بسیار پیچیده ای دارد لذا بیماری‌های مادرزادی قلب در کود کان بسیار شایع بوده و علی رغم پیشرفت‌های چشمگیر در درمان این بیماری‌ها هنوزهم متاسفانه بیشترین میزان مرگ و میر در بین بیماری‌های مادرزادی وجود دارد.
با توجه به اهمیت موضوع در اینباره با دکتر علی اکبر زینالو، فوق تخصص قلب کودکان واستاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتگو نشسته که در ادامه می‌خوانید :
آقای دکتر زینالو،بیماری‌های مادرزادی قلب کودکان از چه زمانی قابل تشخیص است؟
از دوران جنینی از هفته 14 بارداری و اگر اکوی جنین انجام نشود در هفته‌های اول پس از تولد نوزاد، بیماری‌های مادرزادی قلب کودکان قابل تشخیص توسط متخصص کودکان و نوزادان است و سپس با انجام اکوکاردیوگرافی توسط فوق تخصص قلب کودکان 50-40 درصد بیماری در هفته اول و تا پایان ماه اول حدود 60درصد موارد قابل تشخیص است.

بیماری مادرزادی قلبی در کودکان بیشتر در دخترها شایع است یا پسرها؟
درمجموع خیلی تفاوت ندارد اما بیماری‌های قلب راست در دختران و قلب چپ در پسرها شایع تر است. از هر 100 نوزاد زنده متولد شده حدودا یک نفر مبتلا به بیماری قلبی است و هر چه نوزاد نارس به دنیا بیاید شیوع بیماری حدود دو برابر افزایش می‌یابد.
**
بیماری‌های مادرزادی قلب در کودکان به چند دسته تقسیم می‌شوند، کدام نوع شایع تر است؟
بیماریهای مادرزادی به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند.
***
الف) ضایعاتی که سبب تنگی خروجی قلب راست به سرخرگ ریه می‌شوند.
ب) آنهایی که سبب تنگی خروجی قلب چپ به سرخرگ آئورت می‌شوند که این دو نوع ضایعه باعث می‌شوند خون کافی به ریه‌ها و یا به مغز و اندام‌ها نرسد.
ج) سوراخ‌های ایجاد شده بین قلب چپ و راست که خون دو طرف قلب با هم مخلوط می‌شوند و سبب افزایش ورود خون به ریه‌ها شده و کودک را به طرف نارسایی قلب و ریه می‌برند.
د) شایع ترین بیماری‌های مادرزادی قلب، شامل آئورت دو لتی، تترالوژی فالوت، سوراخ بین بطنی، سوراخ بین دهلیزی، تنگی دریچه آئورت، تنگی دریچه ریوی، بازماندن کانال شریانی و جابه جایی سرخرگ‌های بزرگ قلب است.

علل به وجود آمدن بیماری‌های مادرزادی قلب در کودکان چیست؟ 
علل مختلفی باعث ایجاد بیماری‌های مادرزادی در قلب کو دکان می‌شود که عبارتند از:
– سن بالای مادر معمولا بیش از 35 سالگی، دیابت وچاقی مادر، ازدواج فامیلی، وجود ژن معیوب و پنهان در والدین یک فاکتور خطر بروز بیماری مادرزادی تلقی می‌شوند. کمبود بعضی مواد اساسی در مادر به خصوص در سه ماه اول بارداری که دوره ساخته شدن اجزاء بدن و قلب جنین است مثل اسیدفولیک و ویتامین A.- آلوده شدن مادر به ویروس‌ها(مثل سرماخوردگی) در سه ماهه اول بارداری و نقایص کروموزومی.- مصرف داروهای آسیب زا به جنین توسط مادر (شامل داروهای ضد صرع، ضد افسردگی، ضد دیابت و فشارخون و ….)، مصرف سیگار توسط مادر و وجود سابقه بیماری مادرزادی قلبی در والدین و فرزندان دیگر خانواده هم فاکتور خطر بروز بیماریهای مادرزادی قلب تلقی می‌شود.
– بدترین نوع نقص‌های مادرزادی قلب در جنین‌هایی است که با اختلالات کروموزومی همراه هستند.
**
آیا راه‌های پیشگیری از بروز بیماری مادرزادی قلبی در کودکان وجود دارد؟
متاسفانه بیشترین مرگ و میر و بالاترین هزینه درمان در بین بیماری‌های مادرزادی کودکان، بیماری‌های قلبی است که برای پیشگیری بیماری مادرزادی قلبی در کودکان، مشاوره قبل از ازدواج و قبل از بارداری برای کشف فاکتورهای خطر در زوجین بسیار مهم است، بارداری در سنین 35-20 سالگی، مصرف نکردن داروهای مضر و سمی بسیاری از تولد نوزادان ناقص قلبی جلوگیری می‌کنند، درمان بیماری‌های مادر و چاقی و دیابت و فشار خون و تنظیم تغذیه و مواد کمکی مادر قبل از بارداری و ماه‌های اول بارداری، بررسی سونوگرافی و اکوی قلبی در جنین و در صورت وجود ضایعات پیچیده و خطرناک قلبی پیشنهاد ختم قانونی حاملگی تا هفته 19-18 بارداری داده می‌شود، پرهیز از بیماری‌های ویروسی و اشعه‌های یونیزان توسط مادردارای اهمیت می‌باشد.

آیا راه‌های درمان بیماران مادرزادی قلبی آسان است؟
تقریبا خیر، عده ای از بیماریهای مادرزادی قلبی(حدود 40-30 درصد)

تا 5-2 سالگی خودبه خود بهبود می‌یابند عده ای از بیماریها به قدری پیچیده و سخت است

که با حیات خارج رحمی منافات دارد یا با هزینه‌های بسیار زیاد و چندین جراحی هم زندگی نخواهند داشت

و بایستی در دوره جنینی سقط (ختم بارداری) با نظر پزشکی قانونی صورت گیرد.
خوشبختانه در دهه اخیر در کشور عزیزمان ایران پیشرفت‌های بسیار چشمگیری در درمان پس از تولد اتفاق افتاده است

(گرچه اقدامات در حال پیشرفت برای درمان ضایعات قلبی در داخل رحم در دنیا و کشور ایران صورت می‌گیرد)

و اکثریت قریب‌به اتفاق بیماری‌های مادرزادی ساده – پیچیده قلبی در سال اول تا سال دوم زندگی

قابل درمان قطعی یا حمایتی بدون جراحی یا جراحی با نتیجه بسیار مطلوب می‌باشد.
***
آیا توصیه خاصی به والدین و خانواده‌ها برای کاهش بیماریهای مادرزادی قلبی دارید؟
همان طور که گفته شد والدین و خانواده محترم قبل از ازدواج و قبل از بارداری

حتماً مشاوره پزشکی از متخصصین محترم زنان،

ژنتیک بالینی و مشاوره خانواده داشته باشند. از عوامل خطر پرهیز کنند،

در حین بارداری به طور کامل و مرتب زیر نظر پزشک زنان یا ماما یا مراکز بهداشتی درمانی باشند.

از ازدواج فامیلی در اقوامی که سابقه بیماریهای مادرزادی پیچیده و خطرناک و تکرار شونده

در اعضاء فامیل دارند پرهیز نمایند.

خانم‌ها به محض تاخیر در عادت ماهانه به مراکز بهداشتی /درمانی مراجعه

و از مصرف هر گونه داروی آسیب‌زا بدون تجویز پزشک جداً خودداری کنند

و نکته مهم دیگر برای همه زوجین عزیز اولویت دارد که دانش بچه‌دار شدن و مسائل مربوط

به مراقبت در بارداری و عوامل خطر را افزایش دهند تا فرزندی سالم داشته باشند.