بافت اندومتریال یا همان بافت مخاط رحم شامل غده، گلبول های خون و بافت های همبند است و معمولا درون رحم رشد می کند تا رحم را آماده برای تخمک گذاری کند. این بافت به صورت طبیعی در داخل حفره رحم وجود دارد و به صورت ماهیانه دچار تغییرات قاعدگی می شود. تا زمانی که اندومتر در داخل حفره رحم قرار دارد همه چیز طبیعی است اما مشکل زمانی ایجاد می شود که این بافت به قسمت های دیگر بدن مانند داخل لگن سرک می کشد و به طور نابجا در این بخش قرار می گیرد. این بافت ها در داخل لگن دچار التهاب، خونریزی و چسبندگی داخل لگن شده و همچنین موجب به وجود آمدن کیست های شکلاتی به طور مکرر در تخمدان می شوند.
با التهاب و کششی که روی اعصاب و بافت ها وارد می شود موجب ایجاد درد لگنی مزمن در خانم ها شود. معمولا این دردها با شدت زیادی در خانم ها و دختران جوان بروز می کند و در سنین باروری نیز ممکن است موجب بروز مشکلات ناباروری شود.
آندومتریوز
مکان هایی که ممکن است درگیر اندومتریوز شوند اجزای داخل لگن می باشند. تخمدان ها و عضله های رحم مهمترین قسمت هایی هستند که از هجوم این بافت در امان نیستند. اندومتر اگر داخل تخمدان تشکیل شود کیستی به نام اندومتریوما را می سازد و یا اگر در داخل عضله رحم یا همان میومتر باشد اندومتریوزیس را تشکیل می دهد.
به طور معمول، این بافت در طی قاعدگی فرو می ریزد اما بافتی که در جای دیگری رشد کرده باشد، قادر به انجام این کار نیست. که منجر به علائم جسمی زیادی از جمله درد می شود. هرچه این بافت ها بزرگتر شوند، بیشتر بر عملکرد بدن تاثیر می گذارند. برای مثال ممکن است لوله های رحم را مسدود کنند.
مهم ترین علائم اندومتریوز
• درد مزمن لگنی
• دردهای شدید زمان قاعدگی
• درد هنگام مقاربت جنسی
• پریودهای طولانی تر از هفت روز
• خونریزی شدید قاعدگی
• مشکلات روده ای و ادراری شامل درد، اسهال، یبوست و نفخ
• مشاهده خون در مدفوع یا ادرار
• تهوع و استفراغ
• خستگی
نظریه های مختلف در مورد علل ابتلا به اندومتریوز:
طبق نظریه اول گفته می شود : ممکن است مقداری از خون قاعدگی زمانی که از دهانه رحم دفع می شود مجدد از طریق لوله ها وارد محفظه شکم شوند. به دلایل مختلفی این خون قاعدگی که شامل پوسته های داخل رحم است و به آن اندومتر گفته می شود در آن قسمت نشا می کنند و از تخمدان، سفاق و لوله رحمی تغذیه کرده و زنده می مانند.
طبق نظریه دوم سلول هایی که در دوران جنینی قابلیت تبدیل به بافت های مختلف را دارند به علت عوامل نشناخته ای داخل حفره لگن تغییر ماهیت داده و تبدیل به سلول های اندومتری شوند و تظاهرات بالینی اندومتریوز را ایجاد کنند.
اگرچه تعداد تئوری های پاتولوژی اندومتریوز به همین دو مورد ختم نمی شود اما دانشمندان تا کنون برای هیچ یک از این نظریه ها به اتفاق نظر نرسیدند.
عوارض ناشی اندومتریوز:
• آندومتریوز طبق آمار علت 50 درصد از ناباروری هاست
• افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان
• کیست تخمدان
• التهاب درون لگن
• ایجاد اسکار و چسبندگی
• مشکلات روده ای و مثانه ای
خانم هایی که در سن باروری هستند بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز قرار دارند، زیرا اندومتریوز یک بیماری وابسته به استروژن ( هورمون های جنسی ) می باشد. در واقع همانطور که در بافت طبیعی اندومتر استروژن باعث رشد می شود در بافت غیر طبیعی نیز تاثیر می گذارد و موجب رشد غیر طبیعی این بافت می شود، در نتیجه خانم هایی که در سن باروری هستند بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.
تشخیص اندومتریوز
این بیماری با وجود یک سری ضایعات با مشخصات مختلف در داخل لگن تشخیص داده می شود. روش تشخیص قطعی این ضایعات لاپاراسکوپی می باشد. البته روش های سرمی نیز می تواند آندومتریوز را نشان دهد، اما منفی یا مثبت بودن این آزمایشات نمی تواند قطعا وجود آندومتریوز را رد یا ثابت کند.
عوامل موثر در ابتلا به اندومتریوز
هر فردی ممکن است به اندومتریوز مبتلا شود اما برخی عوامل موجب افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می شوند که عبارتند از :
• سن: این بیماری بیشتر در زنان بین سنین سی تا چهل سال شایع است.
هرگز بچه دار نشدن
• ژنتیک: ابتلای یک یا چند تن از نزدیکان به بیماری اندومتریوز
• سابقه پزشکی: ابتلا به عفونت لگن ، مشکلات غیرطبیعی رحم یا بیماری ای که مانع خارج شدن خون قاعدگی شود.
• سابقه قاعدگی: خونریزی قاعدگی بیشتر از هفت روز یا چرخه قاعدگی کمتر از 27 روز
• مصرف الکل، کافئین و عدم انجام فعالیت های ورزشی: که این موارد می توانند موجب افزیش استروژن شوند.
درمان اندومتریوز
گزینه های درمانی اندومتریوز عبارتند از:
داروهای مسکن: شامل داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا مسکن های قوی تر با تجویز پزشک
هورمون ها: درمان می تواند شامل هورمون درمانی مانند قرص های ضد بارداری، هورمون آزادکننده گونادوتروپین و موارد دیگر باشند
جراحی: جراحی اولیه تنها سعی در برداشتن نواحی مبتلا به اندومتریوز را دارد اما هیسترکتومیهمراه با برداشتن هر دو تخمدان نیز ممکن است لازم شود. جراحی از روش های درمانی است اما تنها در صورتی که دیگر درمان ها موثر نباشند، درنظر گرفته می شود. درمان ناباروری ناشی از اندومتریوز معمولا با استفاده از IVF توصیه می شود.
